پاسخ خود ارزیابی های زبان فارسی سوم دبیرستان(ریاضی وتجربی)

پاسخ خودآزمایی زبان فارسی ( 3 )  تجربی وریاضی(کل کتاب )

هر گونه کپی برداری از این نوشته تنها باذکر منبع بلامانع است

درس اول : قواعد ترکیب

پاسخ فعالیت ( 1 )

آیا ساختن تکواژ ها یا واژه های زیر امکان پذیر است ؟ چرا ؟ چشمش ، متدین ، بپرند ، داگک

تکواژهای « چشمش ، متدین و بپرند » چون در زبان به کار می روند پس ساختن آن ها امکان پذیر است . زیرا در چشمش هر چند که واجگاه / چ / و / ش /  به هم نزدیک است اما به دلیل فاصله افتادن بین آن ها با واج / - ِ / ساخت آن بلامانع است.

در « متدین » نیز واجگاه / ت / و / د / نزدیک هم است ولی آمدن واج / -َ / در بین آن ها باعث شده که ساخت آن بلامانع باشد .در « بپرند » نیز واجگاه / ب / و / پ / نزدیک به هم است اما واج / -ِ / در بین آن ها قرار گرفته و باعث شده که ساختن این واژه بلامانع باشد .اما در « داگک » واجگاه / گ / و / ک / نزدیک به هم است و بی فاصله در کنار هم نشسته اند از این رو ساخت و تولید آن امکان پذیر نیست .

پاسخ فعالیت ( 2 )

با استفاده از روش جانشین سازی ، دو جمله زیر را بازسازی کنید تا به جمله ی عادی معنا دار تبدیل شوند .

۱.پرنده ، آسمان آبی را نشانده است . این جمله از نظر معنا غلط است ، باید گروه فعلی دیگری جانشین گروه فعلی «نشانده است » شود تا معنی جمله طبق قواعد معنایی زبان معیارگردد :
پرنده ، آسمان آبی را پیمود یا پرنده در آسمان آبی پرواز کرد .
۲.کیفم با دلخوری مدادش را تراشید . این جمله از نظر معنا غلط است . باید گروه اسمی دیگری ، جانشین گروه اسمی «کیفم » شود . ← علی با دلخوری مدادش را تراشید . 

پاسخ خودآزمایی درس اول :

1. برای رعایت نکردن هر یک از قواعد واجی ، هم نشینی ، نحوی ، معنایی و کاربردی مثالی ذکر کنید.

- قواعد واجی : چَخچ ، شَفف ، شچژ

- قواعد هم نشینی : پنج این صمیمی دوست

- قواعد نحوی : من ، من را زدم .

- قواعد معنایی : گل ها دشت را می چرخد .

- قواعد کاربردی : امروز هوا چگونه است ؟ متشکرم .

2. چرا تولید واژه های فرضی زبانی مقابل غیر ممکن است ؟پر – وَتد

زیرا قواعد زیر اجازه ی تولید واحدهای زبانی یاد شده را نمی دهند .

پر : خلاف قواعد واجی است چون وجود هجا بدون مصوت ممکن نیست.

وتد : خلاف قواعد واجی است چون «ت» و «د» واجگاه مشترک دارند و نمی توانند بدون مصوت در کنار هم قرار بگیرند .

3 . چرا واحد های زبانی زیرکاربرد ندارند ؟

«امیرکبیر دولتی دبیرستان » خلاف قواعد هم نشینی است .

« دانش آموز در درس خواندن کوشا هستند . » خلاف قواعد نحوی است ، زیرا نهاد جدا و پیوسته با هم مطابقت ندارد  .

«کتاب پرنده را شکار کرد . » خلاف قواعد معنایی است ، زیرا «کتاب » نمی تواند پرنده را شکار کند ، باید به جای گروه اسمی « کتاب » یک گروه اسمی دیگر مثل«صیاد» جانشین شود←  صیاد پرنده را شکار کرد .

4. اجزای عبارت زیر را پس از ویرایش ، در نمودار درختی نشان دهید .

ابوعلی سینا در همان زمان زنده ودر همدان تدریس می کرد .

ابوعلی سینا ( نهاد ) در همان زمان ( متمم) زنده ( مسند ) بود ( فعل ) ، در همان زمان زنده بود ( گزاره )

( نهاد ندارد ) در همدان ( متمم ) تدریس ( مفعول) می کرد ( فعل )  ، درهمدان تدریس می کرد ( گزاره )

----------------------------------------

درس دوم : جمله

پاسخ فعالیت ( 1 )

جمله های مستقل یک فعلی و چند فعلی را در نمونه ی آغاز درس مشخص کنید .

جمله های مستقل چند فعلی (مرکب ) :
۱. اختر شناسی علمی است که به مطالعه ی اجرام آسمانی می پردازد .
۲. بسیاری از اختر شناسان کوشیده اند به پرسش هایی از این قبیل پاسخ دهند که هریک از اجرام آسمانی در چه فاصله ای از زمین قرار دارند؟

چند فعلی بودن ( مرکب بودن ) جمله های مستقل بالا به دلیل کاربردِ پیوندِ وابسته ساز « که » است . در جمله ی دوم ، پیوند وابسته سازِ « تا » از آغاز جمله ی وابسته حذف شده است .

جمله های مستقل یک فعلی (ساده ) :
۱. دمای اجرام آسمانی چه قدراست ؟

2. کی و چگونه پدید آمده اند ؟
3. با گذشت زمان ، چه تغییراتی در آن ها ایجاد شده است ؟
4. چه تاثیری بر اجرام آسمانی دیگر دارند ؟

 5. آینده ی آن ها چگونه خواهد بود ؟

حرف « و » در بین برخی از جمله های بالا پیوند ربط همپایه ساز است و هر جمله ی قبل یا بعد از آن یک جمله ی مستقل به حساب می آید .
پاسخ فعالیت ( 2 )

هسته ی گروه های زیر را بیابید و تعداد واژه های هر گروه را نیز مشخص کنید .

این پرسش ها :پرسش (هسته)  / تعداد واژه: ۲  (این ، پرسش ها)

دمای اجرام آسمانی : دما(هسته) / تعداد واژه:  ۵ (دما ،یِ، اجرام ، ـِ ،آسمانی)

ابزارهای گوناگون:  ابزار(هسته) / تعداد واژه: 3 ( ابزارها ، یِ ، گوناگون)

آینده ی آن ها:  آینده(هسته) / تعداد واژه: ۳ (آینده ، یِ ، آن ها)

 مشاهده ی اجرام آسمانی : مشاهده(هسته)/ تعداد واژه: ۵ (مشاهده ، یِ، اجرام ، ـِ ، آسمانی)

شاخه های تخصصّی: شاخه (هسته)/ تعداد واژه:  ۳ (شاخه ها ، یِ ، تخصصّی)

تاریخچه ی جهان : تاریخچه (هسته) / تعداد واژه:  ۳ (تاریخچه ، یِ ، جهان)

پاسخ فعالیت ( 3 )

هسته ی گروه های زیر را بیابید . تکواژهای هر گروه و تعداد واج های هسته را نیز معین کنید .

هر چهار کارمند ساده : هسته : کارگر ، تکواژ : 6 ( هر ، چهار ، کار ، مند ، -ِ ، سا، ده )تعداد واج : 7

آن آدم های کوشا : هسته : آدم ، تکواژ : 6 ( آن ، آدم ، ها ، یِ ، کوش ، ا ) تعداد واج : 5

دفترچه های مشق بچه ها : هسته : دفترچه ، تکواژ : 8 ( دفتر ، چه ها ، یِ ، مشق ، -ِ ، بچه ، ها ) تعدادواج : 8

داستان های جن و پری : هسته : داستان ، تکواژ : 6 ( داستان ، هایِ ، جن ، و ، پری ) تعداد واج : 6

توضیح بیاموزیم :

در زبان فارسی ، به پاره ای از کلمات برمی خوریم که تلفظ آن ها کاملاً شبیه هم است اما معنا و کاربرد آن ها با یکدیگر متفاوت است . به چنین کلمه هایی « متشابه » گویند . کلمات متشابه را نمی توان به جای هم کار برد . مثال :

غَدر : نیرنگ و حیله ، قدر : ارزش ، اساس : پایه و بنیاد ، اثاث : لوازم خانه و ...

پاسخ خود آزمایی درس دوم :

1.واج های کلمات زیر را مانند نمونه مشخص کنید .

می پردازند : م / ی/ پ/َ-/ ر/ د/ ا / ز/ ـَ / ن / د    ( 11 واج )    

مدت : م/ ـُ / د/ د/ ـَ /ت     ( 6 واج )

اصول : ء/ ـُ / ص/ و/ ل      ( 5 واج )                                  

قوانین : ق/ ـَ/ و/ ا / ن/ ی/ ن       ( 7 واج )

متفاوت : م/ ـُ / ت/ ـَ /ف/ ا/ و/ ـِ / ت   (9 واج )                     

تاریخچه : ت/ ا/ ر/ ی/خ/ چ/ ـِ        (7 واج )

آرمان : ء/ ا/ ر/ م / ا / ن    ( 6 واج )                      

  اخترشناسان : ء/ ـَ / خ/ت/ ـَ / ر/ ش/ ـِ / ن/ ا/س/ ا/ ن   ( 13 واج )

2. در متن زیر تعداد جمله های مستقل را مشخص کنید و تعیین کنید کدام جمله ی مستقل ، ساده و کدام مرکب است .

الف) شاعری غزلی بی معنا و قافیه سروده بود . ( مستقل ساده )

ب) آن را نزد جامی برد . ( مستقل ساده )

پ)پس ازخواندن آن گفت:«همان طوری که دیدید ، در این غزل  از حرف «الف» استفاده نشده است . » (مستقل مرکب)

ت) جامی گفت : «بهتر بود از سایر حروف هم استفاده نمی کردید !» ( مستقل مرکب )

3. هریک از کلمات متشابه زیر را تا حد امکان گسترش دهید و طولانی ترین گروه اسمی معنادار را با آن بسازید :

انتصاب : همان دو انتصاب ناشایستِ او                         انتساب : این انتساب القاب بزرگ

تعلّم : همین تعلّم دوران کودکی                                 تأ لّم : بیش ترین تألّم خاطر مبارک شما

حیات : این حیات پرشور انسان های بزرگ                 حیاط : بزرگ ترین حیاط مدرسه ی شهر ما

جذر : جذر اعداد کوچک تر از بیست                        جزر : همان جزر و مد دریا های آزاد

4) در باره ی تصویر زیر یک بند ادبی بنویسید . تکلیف دانش آموزی .

----------------------------------------

درس سوم : ویرایش

توضیح بیاموزیم :

در درس گذشته با تعریف کلمه های متشابه و پاره ای از آن ها آشنا شدیم . برخی دیگر از کلمه ها ، اگر چه با هم واج های مشترک بیشتری دارند ، ضمن اختلافات جزئئ در تلفظ در معنا و کاربرد نیز تفائت هایی دارند . به این دسته از کلمه ها « متشابه » نمی گوییم ؛ مانند فطرت ( سرشت ) و فترت ( سستس )

در این جا گروهی دیگر از این واژه ها را می بینید :

ذِلّت : خواری / زَلّت : خطا ، لغزش /  صَلاح : مصلحت / سِلاح : ابزار جنگ /  فراغ : آسایش / فِراق : دوری ، جدایی

پاسخ خودآزمایی درس سوم :

1.جمله های زیر را ویرایش کنید .

- موضوع نگران کننده ی هر عصر این است که کاهش انرژی بدن ، انسان را عصبانی می کند.

- اکنون شرکت های تعاونی موقعیت خوبی دارند ؛یا ، اکنون شرکت های تعاونی از موقعیت خوبی برخوردارند .

- اجراکنندگان این طرح باید جرئت خطر کردن داشته باشند .

- عدم برنامه ریزی مناسب ، مانع اجرای به موقع فعالیت های ورزشی شده است .

- کاهش بارندگی سال گذشته باعث کمبود منابع آب های زیر زمینی شده است .

- بخش بعدی برنامه را ببینید.

- مورخان با جرئت کشف خود را بیان کردند .

- ادامه ی چنین تمرین هایی موجب تقویت مهارت نگارشی می شود .

- در این موارد انسان دچار خودپرستی می شود .

- حسن به برادرش گفت که مقاله ام ( یا مقاله ات ) منتشر شد .

2.نمونه های دیگری از کلماتی را که در بیاموزیم خواندید بنویسید .

ضَلال : گمراهی      و       ضِلال : سایه بان ، سایه

اَنعام : چهارپایان      و      اِنعام : نعمت بخشیدن

حَلال : روا ، جایز    و     هِلال : ماه نو

3. با توجه به مثال ، جاهای خالی را با تکواژهای مناسب پر کنید .

پرور + ش + گاه + ی //  زیب + ا + پسند + ی//  نا + جوان + مرد + انه //سر + افراز + ی //  فرا + خوان + ی                                // فرمان + برد + ار + ی